Clusters

Wester Meijdam

Roomtuintjes 86

1093 SV Amsterdam

Telefoonnumer: 06-50653451

Studentnummer: 0178454

AM5 Economische geografie en Economische planologie

Docent: P.J.F. Terhorst

Clusters

Inleiding

In dit paper ga ik in op de clustertheorieлn die binnen de economische geografie een steeds vooraanstaander plaats aan het innemen zijn. Hiervoor bespreek ik eerst de tegenstelling tussen mondialisering en lokalisering. Clusters benadrukken namelijk opnieuw het belang van het lokale, terwijl het belang van het mondiale lange tijd het dominante discourse vormde. Het is de overgang van het fordistische naar het postfordische productieprocess

s

s

s

s

s

s

s

s

s

s

s

waardoor clusters als belangrijke plaatsen voor het behalen van competitieve voordelen worden gezien. Bedrijven behalen geen concurrentiekracht meer uit kostenvoordelen, maar door juist in een zo hoogmogelijk tempo te innoveren. Ik zal kort ingaan op de oudere agglomeratietheorie om daarna de diamand van Porter te bespreken. Deze diamand is een eenvoudig model dat een duidelijk beeld geeft van wat clusters zijn. Daarna zal ik ingaan op de process

s

s

s

s

s

s

s

s

s

s

s

sen die zich binnen clusters afspelen en de essentie vormen waarom het vestigen van een bedrijf binnen een cluster competitieve voordelen oplevert. Dit zijn de process

s

s

s

s

s

s

s

s

s

s

s

sen van kennis overdracht en nog belangrijker innovatie. Daarna zal ik ingaan op de tekortkomingen van de huidige theorie. Belangrijk daarbij is het gebrek aan empirische onderbouwing en het onderbelicht laten van de rol van de staat.

Mondialisering tegenover lokalisering

Binnen de economische geografie heeft het debat over mondialisering de afgelopen decennia een steeds belangrijkere plaats ingenomen. Het belang van staten zou teruglopen en de wereldeconomie zou geen grenzen meer kennen, waardoor goederen, kapitaal en kennis vrijelijk de gehele wereld rondzwerven. Bedrijven kunnen zich over de gehele wereld vestigen waarbij arbeidskosten en vestigingskosten de belangrijkste plaatsbepalende factoren zijn. Door deze openheid van de wereldeconomie neemt de onderlinge afhankelijkheid tussen plaatsen over de gehele wereld toe, en kan een crisis op een plaats binnen 'no time' gevolgen hebben aan de andere kant van de wereld. Dit process

s

s

s

s

s

s

s

s

s

s

s

wordt vooral voortgedreven door snelle technologische veranderingen op het gebied van transport en communicatie. De wereld wordt dus steeds kleiner en de wederzijdse afhankelijkheid tussen plaatsen steeds groter. Het bovenstaande is een stereotype beeld van de mondialisering die zich sinds het eind van de tweede wereld oorlog heeft ontwikkeld en versterkt is sinds de val van de muur, het uiteenvallen van de Sovjet Unie en het daaruit voortkomende einde van de Koude Oorlog. Maar is dit een nieuw fenomeen in de wereldgeschiedenis en is dit een kloppende beschrijving van wat er gaande is?

Deze periode van mondialisering is niet iets nieuws. Hij komt voort uit de Amerikaanse hegemonie in de internationale economie sinds de Tweede Wereldoorlog. Sinds de Tweede Wereld Oorlog bezit de Verenigde Staten een niveau van economische, morele en militaire superioriteit die geen enkel ander land ooit gekend heeft. (Schwartz, 2000) Het is het leiderschap van de Amerikanen die door hun positie als hegemoon de na de oorlog opgerichte multilaterale instituties naar hun wens konden inrichten en via deze weg de liberale principes van vrijhandel, die in het belang van het eigen bedrijfsleven waren, aan andere landen konden opleggen. (Kupchan, 2002) De wereldeconomie heeft echter wel eerder in deze situatie verkeerd, namelijk toen Groot Brittanie in de 19e eeuw de hegemoon van de wereld was en andere landen dwong tot het openstellen van hun markten. In de periode voor de Eerste Wereldoorlog was de economische openheid en de grootte van de kapitaal en goederen stromen relatief ten opzichte van de totale economie net zo groot. Op deze manier bekeken komt mondialisering dus voort uit de unipolaire structuur van de wereld, maar blijft het dus afwachten of deze mondialisering zich voortzet wanneer er een multipolaire structuur ontstaat. Iets dat met de verder gaande integratie van de Europese Unie en de opkomst van China in enkele decennia een feit lijkt te worden. Het belangrijkste punt dat hieruit volgt is dat mondialisering niet het einde van nationale staten betekent. Zij wordt juist gecreлerd door deze nationale staten en het wereldwijde netwerk van productie en handel volgt op de eerste plaats de bestaande politieke situatie.

Deze economische mondialisering bestaat uit twee deelprocess

s